გველისმჭერი

    გველის თანავარსკვლავედის ორი ნახევრის შუაში გველისმჭერის თანავარსკვლავედი განთავსდება. გველისმჭერის დიდ თანავარსკვლავედში აუცილებლად იპოვეთ 9^m,7 პატარა ვარსკვლავი, რომელიც თავის დროზე სახელგანთქმულმა ამერიკელმა ასტრონომმა – ბარნარდმა შეისწავლა. პირობითაც კი ვერ იტყვი, რომ ის უძრავია. "ბარნარდის მფრინავი ვარსკვლავი" – ასე უწოდებენ მას ასტრონომები უჩვეულოდ სწრაფი საკუთარი მოძრაობის გამო. წლის განმავლობაში ის ცამრგვალზე 10'',27 გაივლის, ხოლო 188 წლის მანძილზე მთვარის დისკის განიკვეთის ტოლ მანძილზე გადაადგილდება. ყველა ვარსკვლავი ასეთი მოუსვენარი რომ ყოფილიყო, თანავარსკვლავედების ფიგურები რამდენიმე თაობის თვალწინ შესამჩნევად შეიცვლებოდა (სურათი 195).

სურ. 195. გველისმჭერის თანავარსკვლავედის  საინტერესო ობიექტები

    ბარნარდის ვარსკვლავი – ცივი წითელი ჯუჯაა, რომელიც მზეზე 2005-ჯერ უფრო ნაკლებ სინათლეს გამოასხივებს. სწორედ ამ მიზეზით და ასევე, დედამიწასთან სიახლოვის გამო (1,8 პს) ბარნარდის ვარსკვლავი 9^m და 10^m სიდიდის აურაცხელ მნათობთა შორისაა ჩაკარგული. და მაინც, თუკი თქვენ მის მოძებნას მოახერხებთ, რამდენიმე წლის დაკვირვების შედეგად თვითონვე შეძლებთ სივრცეში მისი ფრენის შემჩნევას!

    
ვარსკვლავი გველისმჭერის 70 – კარგად შესწავლილი ორჯერადია. ორი 4^m,2 და 5^m,9 კაშკაშა ნარინჯისფერი ვარსკვლავი ერთმანეთისაგან ამჟამად 4'',6 მანძილზე იმყოფება. ისინი უწყვეტად გარემოიქცევიან სიმძიმის საკუთარი ცენტრის გარშემო 87,85 წლის პერიოდით. უფრო მძიმე ვარსკვლავის მასა მზის მასის 89% შეადგენს. მეორე კომპონენტის მასა ცოტა უფრო მცირეა – მზის მასის 72%. მოძრაობა 0,50 ექსცენტრისიტეტის გაწელილ ორბიტაზე ხდება. ამასთან, მზეების ეს წყვილი დედამიწასთან საკმაოდ ახლოს – 5,4 პს მანძილზე იმყოფება (სურათი 196).

 სურ. 196. გველისმჭერის 70 ვარსკვლავი

    გველისმჭერის თანავარსკვლავედში ოთხი კაშკაშა სფერული ვარსკვლავიერი გროვა განთავსდება, რომლებიც ორ წყვილად არიან გაერთიანებული. პირველი წყვილი თანავარსკვლავედის შუაში იმყოფება, ციური ეკვატორის ცოტა ქვემოთ (M12 და M10). ისინი 5,8 და 5,0 პს მანძილებზე იმყოფებიან. ორივე ერთნაირი რაოდენობის ვარსკვლავებს მოიცავს, მაგრამ M12-ში გაცილებით მეტი ცხელი ვარსკვლავია. ვიდრე M10-ში (სურათი 197).

სურ. 197. M10 და  M12 სფერული ვარსკვლავიერი გროვები გველისმჭერში

 

    სხვა ორი "ვარსკვლავიერი ბურთი", M62 და M19 თანავარსკვლავედის სამხრეთ კიდესთან, მორიელის თანავარსკვლავედის ε ვარსკვლავსა და გველისმჭერის θ ვარსკვლავს შორის დაიკვირვება. ისინი ერთნაირადაა დაშორებული დედამიწიდან 6,9 კპს მანძილით, თუმცა M19-ში უფრო მეტი ვარსკვლავია, მაშინ, როცა M62-ში უფრო ცივი მნათობები განთავსდება. ამ შემთხვევაში, ადგილი აქვს საკმაოდ იშვიათ მოვლენას, როგორიცაა ორმაგი სფერული ვარსკვლავიერი გროვა – ორჯერადი ვარსკვლავის თავისებური ანალოგი. (სურათი 198).

სურ. 198. M62 და M19 სფერული ვარსკვლავიერი გროვები გველისმჭერში

 

    გველისმჭერის 70–ის ჩრდილოეთით განთავსდება პლანეტური ნისლეული NGC 6572. ის მცირე ზომისაა, ჭეშმარიტი განიკვეთით 9000 ა.ე., რაც თითქმის 27-ჯერ მცირეა მელაკუდას ნისლეულის განიკვეთზე (არ აგერიოთ მელაკუდას თანავარსკვლავედში). ცოტა არ იყოს, მქრქალია; მისგან წამოსულ სხივებს კი დაახლოებით 4000 წელი ესაჭიროება, რომ ჩვენამდე მოაღწიონ (სურათი 199).

სურ. 199. NGC 6572 გველისმჭერში