თანავარსკვლავედები მარტორქა და ერიდანუსი

  მარტორქის უზარმაზარი თანავარსკვლავედი კაშკაშა მნათობების ნაკლებობას განიცდის. იქ მხოლოდ ერთი ვარსკვლავია 4^m-ზე უფრო ბრწყინვალე (სურათი 110). სამაგიეროდ, ბევრია ნისლეული.

სურ. 110. მარტორქას თანავარსკვლავედის საინტერესო ობიექტები

  ყურადღება მიაქციეთ ერთ-ერთ ობიექტს, შესანიშნავ დიფუზურ ნისლეულს, რომელსაც ასტრონომები "როზეტას" უწოდებენ (სურათი 111). კარგ ფოტოსურათებზე ის მართლაც ვარდის გაფურჩქნულ კოკორს წააგავს, და ამ გარეგნული ნიშნით (დისკოსებური ფორმა) იგი პლანეტურ ნისლეულებს შეიძლება მივაკუთვნოთ.

სურ. 111. ნისლეული "როზეტა" და გაფანტული ვარსკვლავიერი გროვა NGC 2244 (Caldwell 50) 135 მმ ტელესკოპში

  თუმცა, სინამდვილეში ის დიფუზური ნისლეულია, რომელიც შიგნიდან ძალზე ცხელი, O სპექტრული კლასის ვარსკვლავებითაა განათებული. მისი ხილული განიკვეთი ორჯერ აღემატება მთვარისას. ნისლეულამდე 1100 პს მანძილია.

  რაც შეეხება ერიდანუსს, უნდა ითქვას, რომ ჩვენთან ამ ფართო და გრძელი თანავარსკვლავედის მხოლოდ ნაწილი მოჩანს, და ისიც არა ყველაზე კაშკაშა (სურათი 112).

სურ. 112. ერიდანუსის თანავარსკვლავედის საინტერესო ობიექტები

  ერიდანუსის თანავარსკვლავედში იპოვეთ სამჯერადი ο² ვარსკვლავი. მთავარ  4^m,6 ვარსკვლავს, რკალის მინუტის ცოტა უფრო დიდ მანძილზე  9^m,7  თანამგზავრი  ჰყავს, რომელიც ასევე ორჯერადი ვარსკვლავია - მესამე კომპონენტია 11^m,2 ვარსკვლავი (სურათი 113). ეს ვარსკვლავი ცნობილია ასევე, როგორც ერიდანუსის 40 და ქეიდი.

სურ. 113. ერიდანუსის სამჯერადი ο² ”ქეიდი” ტელესკოპში (6" f/8 ნიუტონის რეფლექტორი)

  მთავარი ვარსკვლავი ჩვენი მზის მსგავსია, ცოტაოდენ უფრო პატარა და ცივი. მეორე ვარსკვლავი ძალიან ცივი, წითელი ჯუჯაა, რომელიც მზეზე დაახლოებით 5-ჯერ პატარა და მსუბუქია. მესამე ვარსკვლავი თეთრი ჯუჯაა, რომელიც მოცულობით მზეზე 50-ჯერ ნაკლებია, სამაგიეროდ სიმკვრივით 64 000-ჯერ აღემატება. თეთრი და წითელი ჯუჯები 250-წლიან "ფერხულში" არიან ჩაბმული. ისინი მთავარი ვარსკვლავის გარშემო ერთად გადაადგილდებიან დიდ ორბიტაზე, რისი პერიოდიც ჯერ კიდევ არ არის საიმედოდ განსაზღვრული. ეს სამჯერადი ვარსკვლავი ჩვენი მეზობელია, თითქმის 5 პს მანძილზე იმყოფება.

 

  ერიდანუსის ε იმითაა შესანიშნავი, რომ ცის ჩრდილოეთ ნახევარზე ერთერთი ის ვარსკვლავია, რომლის გარშემოც, სავსებით შესაძლებელია, დასახლებული პლანეტები ბრუნავდეს (სურათი 114). ყოველ შემთხვევაში, ვეშაპის τ-ს მსგავსად, ეს მნათობიც განუწყვეტლივ იმყოფება დაკვირვების ქვეშ. უკეთ რომ ვთქვათ, "რადიოდაკვირვების", ვინაიდან ამ ვარსკვლავისაკენ დედამიწის რადიოტელესკოპების ძალიან მგრძნობიარე "ყურებია" მიმართული.

სურ. 114. ერიდანუსის ε-ს ეგზოპლანეტური სისტემა

  წარმატების იმედი მართლაც არსებობს: ერიდანუსის ε მზეს მოგვაგონებს. ის მარტოხელაა; თუმცა მზეზე ოდნავ ცივია, მაგრამ ზომითაც და მასითაც მისი მსგავსია; საკუთარი ღერძის გარშემო ნელა ბრუნავს. 1995 წელს ასტრონომებმა ერიდანუსის ε-ს გარშემო მსრბოლავი პირველი ეგზოპლანეტა აღმოაჩინეს.

  ამ ვარსკვლავამდე მანძილი მხოლოდ 3 პარსეკია, ანუ ის ვეშაპის τ-ზე უფრო ახლოა. როდესაც კაცობრიობა მზის გალაქტიკური უბნების ათვისებას დაიწყებს, ერიდანუსის ε-ს ალბათ აუცილებლად შეიტანენ პირველი ვარსკვლავთშორისი გადაფრენების სიაში.