ვარსკვლავიერი ცის ზოგადი მიმოხილვა

  სანამ ცალკეული თანავარსკვლავედისა და მათი ღირსშესანიშნაობების აღწერას შევუდგებოდეთ, მოკლედ მიმოვიხილოთ ვარსკვლავიერი ცის დასახლებათა ძირითადი ტიპები. ჩვენს მიერ შესასწავლი სურათის დეტალების ამგვარი ზოგადი მიმოხილვა საშუალებას მოგვცემს, რომ მომავალში გვერდი ავუაროთ ზედმეტ განმეორებებს.

  მაინც, რა სახის ობიექტებთან მოგვიწევს შეხება დაკვირვებების წარმოების დროს?

 უპირველეს ყოვლისა, ეს - ვარსკვლავებია. მათი სპექტრების შესწავლა გვიჩვენებს, რომ ამ ციური სხეულების ბუნება მზის მსგავსია. ვარსკვლავები განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან ზომებით, სიმკვრივით, ფერითა და ტემპერატურით. ვარსკვლავების ქიმიური შედგენილობა ძირითადად მსგავსია, თუმცა სხვადასხვა ვარსკვლავში ამა თუ იმ ნივთიერების პროცენტული შემცველობა შეიძლება სხვადასხვა იყოს. ვარსკვლავებში წყალბადი და ჰელიუმი ჭარბობს, ხოლო სხვა ქიმიური ელემენტების პროცენტული შემცველობა მათში მცირეა.

  ვარსკვლავთა სპექტრები დიდძალი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა. თუმცა, ამის მიზეზი ვარსკვლავთა ქიმიური შემადგენლობა კი არა, მნიშვნელოვანი ტემპერატურული განსხვავებებია.

  ვარსკვლავებზე დაკვირვების დროს შეიძლება შევნიშნოთ, რომ ისინი შეფერილობით განსხვავდებიან (სურ. 2): ზოგიერთი თეთრია ან მოცისფრო, სხვები მოყვითალო ან მოწითალოც კი. ვარსკვლავების შეფერილობათა განსხვავებულობა ტემპერატურას უკავშირდება. ყველაზე ცხელი თეთრი და ცისფერი მათი ზედაპირის ტემპერატურა  10 000 °K - 30 000 °K ფარგლებში მერყეობს.
 

 სურ. 3. ვარსკვლავები შეფერილობით განსხვავდებიან. ვარსკვლავთა დაჯგუფება მშვილდოსნის თანავარსკვლავედში. კოსმოსური ტელესკოპი ”Hubble”.

  გამონაკლისის სახით, კიდევ უფრო ცხელი ვარსკვლავებიც გვხვდება, რომელთა ზედაპირის ტემპერატურა 100 000°K ფარგლებშია. ყვითელი ვარსკვლავები, რომელთა რიცხვს ჩვენი მზეც მიეკუთვნება, შედარებით უფრო ცივია - მათი ზედაპირის ტემპერატურაა დაახლოებით 6000°K. ყველაზე ცივი - წითელი ვარსკვლავებია: ზოგიერთი მათგანის ზედაპირის ტემპერატურა 2000°K არ აღემატება. ვარსკვლავთა სიღრმეში, მათ წიაღში არსებული ტემპერატურები კი მილიონებს აღწევს.

  სიმართლე რომ ვთქვათ, ცისფერი ვარსკვლავები ბუნებაში არ არსებობს. არის მხოლოდ მოთეთრო-მოცისფრო შეფერილობის მნათობები. ზოგიერთი ვარსკვლავის ინტენსიური ცისფერი შეფერილობა ჩვენი მხედველობის სუბიექტურ თავისებურებათა შედეგია.